Coğrafi işaret: Sizin oraların nesi meşhur?
Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleriyle kökeninin bulunduğu yöre, alan, bölge ya da ülkeyle özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlere coğrafi işaret deniyor.
Belirli bir yöreyle özdeşleşmiş bu eşsiz ürünleri belirleyen temel nitelikler; tipik ve kaliteli olmaları, belli bir bilinirliğe ve üne sahip bulunmaları.
Coğrafi işaret, bir fikri mülkiyet hakkı ve resmi bir kalite işaretidir. Tescili; ‘menşe adı’ ya da ‘mahreç işareti’ olarak gerçekleşiyor. Gıda, tarım, maden, el sanatları ve sanayi ürünleri coğrafi işaret tesciline konu olabiliyor. “Çorum leblebisi”, “Isparta halısı”, “Afyon kaymağı” gibi…
Coğrafi işaretler, belirgin bir ürünün kaynağını göstermesi bakımından yöresel nitelik taşıyor, geleneksel değerleri ilgi odağı haline getiriyor. Bir kültür mirası ve ürüne pazarlama gücü katıyor. Aynı zamanda turistik değere dönüştürme potansiyeline de sahip.
Menşei adı kategorisindeki coğrafi işaretli ürünlerin, kaynaklandıkları yöreyle bağları çok kuvvetlidir. Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümünün belirlenen coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşmesi gerekir.
Mahreç işaretli ürünlerin ise; örneğin, hammaddesi veya üretim işleme aşamalarından biri yörede gerçekleşiyorsa diğer üretim ve işleme aşamaları yöre dışında da gerçekleştirilebilir.
Bugün, ülkemizde, coğrafi işaret tesciline sahip ürün sayısı 454’tür. İşlemlerine devam eden başvuruların sayısı ise 430.
2015 - 2019 arasında yapılan 588 coğrafi işaret başvurusunun % 90’ı gıda üzerine yapılmış ve 300’e yakını tescillenmiştir. Şanlıurfa 27 coğrafi işaret sahipliğiyle ilk sırada yer alırken, 20 coğrafi işaretle Gaziantep onu takip etmekte. Her iki ilin de başvurularının çoğunu kebap çeşitleri oluşturuyor. Şanlıurfa’nın ciğer kebabı, kazan kebabı, soğan kebabının yanında Gaziantep’in baklavası, katmeri, meyan şerbeti, yuvalaması dikkat çekiyor.
Sınai mülkiyet hakları koruması, dünyanın her yerinde tescil gerçekleştirilen ülkede geçerliliğe sahip. Farklı ülkelerde koruma elde etmek için ya o ülkelerin mevzuatı çerçevesinde tescil başvurusunda bulunmak ya da uluslararası koruma sağlayan sistemler kapsamında başvuru yapmak gerekiyor.
Hali hazırda AB nezdinde 3 coğrafi işaretimiz tescilli; Antep Baklavası, Aydın İnciri, Malatya Kayısısı. 14 başvurunun işlemleri ise devam ediyor.
Son dönemde önemi üzerinde ısrarla durulmakla birlikte AB ülkelerine göre henüz işin oldukça başındayız.
AB Ülkelerinden Örnekler
Örneğin, yalnız coğrafi işaretli ürünleriyle Fransa, 2012’de 19 milyar Euro’luk satış yapmış. Fransa’nın coğrafi işaretli peynirleri, diğer peynirlere göre %30 daha yüksek fiyata alıcı buluyor.
İhraç edilen Fransız şaraplarının %85’i coğrafi işaretli.
İtalya’da Toscano yağları tescil edildikten sonra %20 oranında daha yüksek fiyatla satılmış.
AB genelinde yine 2012 verilerine göre, coğrafi işaretli ürünlerin toplam satış tutarı 57,5 milyar Euro.
Hiç şüphe yok ki coğrafi işaretli ürünlerin sayısı, ülkelerin kültürel değerlerinden, milli gelirlerine pek çok katkı sağlıyor. Ülkemizde de bu bilincin artması ve yaygınlaşması dileğiyle…
Kaynak:
https://www.gidahatti.com/cografi-isaret-nedir-ureticiler-cografi-isaret-almali-128901/
https://www.yemektekeyifvar.com/yemek-ve-yasam/cografi-isaretleme-nedir
